Vina iz regije sve privlacnija i u inostranstvu. COSMO bosanski/hrvatski/srpski. 04.07.2023. 21:42 Min.. Verfügbar bis 03.07.2024. COSMO. Von Boris Rabrenovic.
Vina iz regije sve privlacnija i u inostranstvu
Stand: 04.07.2023, 11:32 Uhr
Boris Rabrenović, Darko Vlahović, Nada Pester
Pričajmo o vinu! Vinarstvo u regiji cveta, sve je više vinarija, vino sve kvalitetnije. Vina sa Balkana sve se više cene u inostranstvu, pa tako i u Nemačkoj. Prisustvo vinarija na sajmovima kao što je ProWein sve je bolje a time i prodaja na inostranim tržištima. Boris Rabrenović i reporter Darko Vlahović, pravi stručnjak za vina, donose zanimljivu priču o vinarstvu, o omiljenim sortama vina uz ocene poznatih vinara, prvog hrvatskog "Master of Wine" Ivana Barbića i Stevana Rajte iz Vojvodine.
Balkansko poluostrvo dom je stotinama vrsta autohtonog grožđa i vrlo raznolikih vina. Geografski se taj naziv odnosi na region koji se proteže od Jadranskog do Crnog mora, sa Sredozemnim i Egejskim morem na jugu. Severnu granicu obično definišu reke Dunav i Sava, a ime je dobila po Balkanskim planinama u centralnoj Bugarskoj. Naziv je prvi put upotrebljen početkom 19. veka, a i dalje je pomalo kontroverzan pa neke od zemalja regije preferiraju „jugoistočnu Evropu“.
Crna tamjanika u vinogradu manastira Bukovo
Istorijat razvoja vinarstva na Balkanu
Vino je u regionu prisutno već jako dugo, a možda je Balkan čak i mesto gdje je vino prvi put stiglo u Evropu. Tragovi berbe grožđa postoje još u doba neolita (datirani između 6000-5650 pre nove ere), a otkrivene su i amfore iz 4. i 3. veka pre nove ere sa likom boga Dionisa, tako da se smatra da su služile za čuvanje vina.
Čini se da su razne drevne kulture širom regiona, uključujući Varnu, Vinču i Cucuteni-Tripillian, uzgajale grožđe. Prema pisanim zapisima grčkih i egipatskih pesnika i istoričara, najraniji specifični dokazi o vinu datiraju iz vremena Trakije. Vino je tada bilo više od običnog pića imalo je važnu ceremonijalnu ulogu.
Dokazi o visoko cenjenom vinarstvu nastavili su se i u rimsko razdoblje i dalje, sa kratkim prekidom kada je car Domicijan zabranio uzgajanje grožđa za vino van teritorije današnje Italije. Nešto kasnije, oko 280. godine nove ere, car Marko Aurelije Prob, inače rođen u Sirmijumu, današnja Sremska Mitrovica ukinuo je ovu zabranu i čak angažovao svoje vojnike na sađenju vinograda na Fruškoj Gori. Jedna autohtona sorta u Srbiji danas nosi ime Probus, po njegovom latinskom imenu.
Vinarstvo se od tada konstantno razvijalo, da bi period od 11. do 14. veka bio neka vrsta zlatnog doba za vinarstvo u Srbiji. Car Dušan je čak 1349. doneo možda i prve zakone u Evropi o geografskim oznakama i kvalitetu vina.
Nakon dolaska Turaka, usledio je veliki pad, tada je vinarstvo bilo u velikoj mjeri potisnuto, a vinogradi dobrim delom uništeni. Opstalo je uglavnom samo u pravoslavnim manastirima. Zanimljivo je da su Turci tada doneli šljive koje će postati nacionalno srpsko voće, pa su tako zaslužni za proizvodnju šljivovice.
Novi razvoj usledio je u 19. veku, kada ga je, kao i u ostatku Evrope prekinula filoksera, uništeno je po nekim izvorima i do 90% vinove loze u Evropi. Novi oporavak bio je ometan Prvim i Drugim svetskim ratom, a kasnije je problem bila i komunistička vlast u većini država regije i njene agrarne reforme. Zemlja, pa i vinogradi, je oduzimana, osnivani su veliki poljoprivredni kombinati koji su ustvari funkcionisali kao neke zadruge i doprineli su srozavanju i nivoa i količine proizvodnje grožđa.
Ivan Barbić, Master of Wine
To nije zaobišlo ni zemlje kao nekadašnja Jugoslavija, kako mi je na sajmu u Diseldorfu rekao prvi hrvatski Master of Wine Ivan Barbić, to je počelo da se menja tek 80-tih godina:
"Prvi su Slovenci dozvolili neku inicijativu manjih proizvođača koji su mogli već sredinom osamdesetih godina pod svojim imenom prodavati vlastita vina, a inače su sve bile velike zadruge širom Jugoslavije".
Koliko je Balkan uopšte pogodan za uzgoj grožđa?
U zavisnosti od tačne definicije, Balkan geografski može pokrivati čak 666.700 km² što ga čini većim od Iberijskog poluostrva. Klima varira od mediteranske do kontinentalne, i od hladne alpske do veoma tople, sa dugim sunčanim satima. Planine, reke i mora ublažuju klimu, stvarajući ogromnu raznolikost terroira za uzgoj grožđa. To samim tim znači da je region veoma raznolik i kao rezultat toga, u regiji raste jedno pravo bogatstvo autohtonih, često i jedinstvenih sorti. Svaka zemlja ima svoje posebno važno lokalno grožđe, od kojih neka imaju veoma veliki potencijal.
U Hrvatskoj je Grašac, istorijski naziv za Graševinu/Italijanski ili LaškiRizling, vodeća sorta grožđa i moguće je da je Hrvatska njena postojbina, a tu su i istarska Malvazija, Plavac mali, Teran, Babić, Pošip...
Vranac ili Vranec je najcenjeniji u Crnoj Gori i Severnoj Makedoniji, ali izgleda da je Kratošija (što je ustvari italijanski Primitivo, kalifornijski Zinfandel) najverovatnije nastala u toj regiji.
Srbija ima Prokupac, Grašac a tu su i Probus, Morava, Bagrina, Smederevka...
Vodeće domaće belo grožđe u Sloveniji je Rebula, a važni su i Laški rizling, Malvazija i Šipon (ili Furmint); Refošk (aka Refošk) i Modra Frankovka predvode crvena vina (potonji je naravno lokalni naziv za Blaufränkisch sortu koja je verovatno nastala na današnjem slovenačkom području).
Vinarstvo je poslednjih decenija napravilo ogroman korak napred, a najbolja vina regije su sada, može se slobodno reći, impresivna. U poslednje dve decenije dogodila se potpuna revolucija, tako da je moderno vinarstvo sa najsavremenijom opremom i znanjem prilično univerzalno u regiji.
Vinari su razvili pravo poverenje u kvalitet svog grožđa i svoje zemlje, tako da najbolja vina nisu više pretrpana visokim procentom alkohola, taninima, niti ugušena barikom, hrastovinom, već nude balans i sklad omogućavajući grožđu da dođe do izražaja.
Novi trendovi u razvoju vinarstva
Regija je takođe postala svojevrsna niša za ponovno pronalaženje tradicionalnih pristupa uključujući npr. narandžasto vino, prirodna vina i tzv. pét-nat vina (to su vina koja su prirodno blago gazirana jer se flaširaju pre nego što je fermentacija dovršena). Zanimljivi su i trendovi alternativnih posuda, nešto kao glinenih amfora ili buradi od bagrema, duda i jasena…
Vinogradi u okolini Sremskih Karlovaca
Srbija je 2019. osnovala Savez vinara i vinogradara kao krovnu organizaciju koja je u sebe uključila 16 od planiranih 22 lokalnih vinarskih udruženja. Napravljen je desetogodišnji plan razvoja, a među postavljenim ciljevima je i taj da povećaju površinu pod vinogradima. 1958. godine je u Srbiji bilo između 120 i 150 hiljada hektara. Trenutno Srbija ima 25-27 hiljada hektara - plan je da se svake godine sadi 800 do hiljadu hektara novih vinograda, kaže Stevan Rajta, direktor Saveza.
Kvantitet ili kvalitet
Da li proizvoditi masovno vina niže cene, koja su pristupačna, ili se odlučiti za višu klasu i cene i kvaliteta pitanje je koje se rešava samo od sebe činjenicom da većina zemalja regije naprosto nema dovoljno grožđa za neku veliku proizvodnju, kako kaže gospodin Barbić:
"Za vina koja će se u stotinama hiljada prodavati po samoposlugama, na našem području, izuzev možda Sjeverne Makedonije, nema uvjeta. I onda je odabir jasan, moramo ići na autohtone sorte gdje imamo stvarno veliko bogatstvo i kojim se možemo afirmirati u jednom segmentu više kvalitete i viših cijena."
